Hôn nhân là quan hệ giữa vợ và chồng sau khi kết hôn (Điều 3 Luật Hôn nhân và Gia đình). 

Quan hệ hôn nhân giữa vợ và chồng được xác lập kể từ thời điểm kết hôn cho đến trước khi hôn nhân chấm dứt. Trên thực tế, lễ cưới hỏi thường được xem là sự kiện đánh dấu sự chính thức bắt đầu của hôn nhân. Tuy nhiên, về mặt luật pháp, hôn nhân bắt đầu từ việc đăng ký kết hôn, là việc nam và nữ xác lập quan hệ vợ chồng với nhau theo quy định pháp luật khi đủ điều kiện kết hôn và đăng ký kết hôn tại cơ quan có thẩm quyền.

Hôn nhân là sự liên kết trên cơ sở tự nguyện của hai bên nam nữ. Hai bên nam nữ có quyền tự mình quyết định việc kết hôn, không bị cưỡng ép, không bị lừa dối và cũng không bị cản trở. Sau khi kết hôn, việc duy trì hay chấm dứt quan hệ hôn nhân dựa trên sự tự nguyện của mỗi bên vợ, chồng. Tồn tại với hôn nhân là toàn bộ quyền và nghĩa vụ giữa vợ và chồng về nhân thân và tài sản.

Mục đích của việc xác lập quan hệ hôn nhân là để cùng nhau chung sống và xây dựng gia đình no ấm, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc, bền vững. Do vậy, nếu nam nữ kết hôn là để xuất cảnh, nhập cảnh, cư trú, nhập quốc tịch Việt Nam, quốc tịch nước ngoài, hưởng chế độ ưu đãi của Nhà nước hoặc để đạt được mục đích khác mà không nhằm để chung sống và xây dựng gia đình thì gọi là kết hôn giả tạo. Luật Hôn nhân Gia đình năm 2014 cấm kết hôn giả tạo. (Điều 5 Luật Hôn nhân Gia đình năm 2014 )

Khác với Luật Hôn nhân và Gia đình 2000, Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 không công nhận hôn nhân thực tế (nam nữ sống chung với nhau như vợ chồng nhưng không đăng ký kết hôn).