Mối quan hệ pháp luật giữa cha mẹ và con phát sinh từ 03 căn cứ sau:
- Dựa vào sự kiện sinh đẻ. Đây là sự kiện mang tính chất tự nhiên. Thông qua việc mang thai và sinh nở của người mẹ, đựa trẻ ra đời, sẽ làm phát sinh quan hệ pháp luật giữa đứa trẻ với cha mẹ của chúng;
- Dựa vào sự kiện nhận nuôi con nuôi. Thông qua hành vi của một chủ thể hoặc là chủ thể (nếu họ là vợ chồng) có đủ điều kiện nuôi con nuôi theo luật định nhận một người khác làm con nuôi. Khi việc nhận nuôi con nuôi được đăng ký trước với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, sẽ làm phát sinh quan hệ cha con; quan hệ mẹ con;
- Dựa vào sự kiện cùng sống chung. Khi con riêng của vợ, con riêng của chồng sống chung với bố dượng, mẹ kế và nuôi dưỡng, chăm sóc nhau như cha con, mẹ con thì giữa họ sẽ phát sinh quan hệ cha con; mẹ con.
Điều 79 của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 có quy định:
- Cha dượng, mẹ kế có quyền và nghĩa vụ trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục con riêng của bên kia cùng sống chung với mình theo quy định tại các Điều 69, 71 và 72 của Luật này;
- Con riêng có quyền và nghĩa vụ chăm sóc, phụng dưỡng cha dượng, mẹ kế cùng sống chung với mình theo quy định tại Điều 70 và Điều 71 của Luật này.